Lễ hội “Bung Lổ” của người Dao Họ

Hàng năm lễ hội “Bung Lổ” sẽ được tổ chức vào khoảng từ ngày 5 đến ngày 15 của tháng 5 Âm lịch. Khác với Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ, lễ hội này người chủ trì là thầy múa, đồng thời cũng là người giữ vai trò chủ đạo, điều khiển tiến trình của lễ hội. 

Lễ hội “Bung Lổ” là lễ hội có lịch sử lâu đời, được hàng ngàn thế hệ người Dao Họ truyền lại cho con cháu. Nguồn gốc của lễ hội xuất phát từ việc dân tộc này từ xa xưa đã sống chủ yếu bằng lúa gạo, bằng ruộng nương với chế độ tự cung tự cấp và phương thức canh tác phần lớn dựa vào điều kiện tự nhiên là chính. Vì thế nên gặp những năm thời tiết hạn hán kéo dài sẽ khiến mùa màng thất thu, cuộc sống của người dân càng thêm khó khăn, túng thiếu khổ cực. Cho đến khi hạn hán kéo dài đến mấy năm, không còn nước tưới tiêu, không còn nước sinh hoạt, người Dao Họ đã cùng nhau họp lại và quyết định tổ chức lễ hội “Bung Lổ”. 

Từ “Bung Lổ” trong ngôn ngữ của người Dao là cầu mưa. Do đó họ tổ chức  lễ hội này để cầu trời đất, cầu Ngọc Hoàng, Thiên Lôi và các vị thần linh cùng ông bà tổ tiên phù hộ cho dân làng mưa thuận gió hòa. Như vậy họ mới có thể có mùa màng bội thu, thu hoạch thóc đầy bồ, chăn nuôi lợn đầy nhà, gà đầy sân. Lễ hội “Bung Lổ” của người Dao Họ sẽ được tổ chức với quy mô toàn xã, vì thế nên công tác tổ chức thường sẽ được bàn bạc và thống nhất rất kỹ lưỡng.

Sau khi đã thống nhất về quy mô tổ chức lễ hội, dân làng sẽ cùng nhau quyết định chọn ra một gia đình trong xã làm địa điểm tổ chức. Gia đình được chọn sẽ là gia đình có uy tín, được người dân trong bản, trong xã tín nhiệm. Và quan trọng hơn là trong nhà phải có một người làm “thầy đạo” hoặc “thầy múa”. Như vậy mới có thể đảm bảo chủ nhà am hiểu về cách tổ chức lễ hội và công tác chuẩn bị thật suôn sẻ, đúng với truyền thống của dân tộc.

Trước lễ hội, gia đình được lựa chọn tổ chức lễ hội có trách nhiệm phải chuẩn bị đầy đủ các lễ vật và những dụng cụ liên quan để thực hiện các nghi lễ, bao gồm: lợn, gà, rượu, gạo, hương, giấy bản màu... Lễ hội này không quá quan trọng việc chuẩn bị phần lễ vật thật lớn hay quá cầu kỳ, mâm cúng đặt lên trên ban thờ chỉ cần đơn giản với phần chuẩn bị mang tính tượng trưng là đủ. Ngoài ra, nghi thức lễ hội còn cần chuẩn bị thêm một số các dụng cụ khác như: lán cúng “Màn giù”, mặt nạ, cờ đuôi rồng, thanh la, đao, kiếm gỗ…

Lễ hội “Bung Lổ” của người Dao Họ sẽ bắt đầu vào khoảng giờ Thìn ngày thứ nhất. Thầy Tam nguyên sẽ hướng dẫn đồ đệ đánh chiêng, gõ trống và múa những điệu múa theo lễ nghi truyền thống rồi tiến vào ngõ chủ nhà làm lễ. Thầy Tam nguyên đi đầu, thầy mặc áo đỏ, tay cầm theo đao gỗ, phía sau là một thầy phụ mặc áo màu vàng, tay cũng cầm kiếm gỗ, vừa đi vừa múa điệu mở đường.

Đi sau hai thầy là hai người múa “vạn pù” cầm trên tay dải vải có tua để múa theo điệu “trừ tà”. Tiếp đến là người đeo mặt nạ gọi là ông “sán cô” tượng trưng cho người đã khai thiên lập địa ra vùng đất này, ông múa những điệu múa vui nhộn, mang đậm tính phồn thực như động tác giao lưu với đất trời. Đi ở giữa là một thầy cầm trên tay sách và kiếm phép, cùng “lệnh bài”, dẫn theo một vài học trò phía sau. Khi đến gần khu vực lán cúng, thầy sẽ làm lễ xua đuổi tà ma để lấy lán về làm lễ cầu mưa. 

Xem thêm: Lễ hội đình làng Dọc - Ngày hội đậm đà màu sắc của người Tày cổ

Nghi lễ đầu tiên được gọi là màn cúng 'Thào Phanh', kết hợp giữa nghi thức cúng và múa mời tổ tiên. Màn cúng này được thực hiện trong nhà, tại bàn thờ chính giữa. Mâm cúng khá đơn giản, chỉ gồm vài thẻ hương và chén nước chè. Thầy cúng sẽ dâng lên toàn bộ sớ được viết trong 6 ngày và đặt trên bàn thờ trong suốt thời gian diễn ra nghi lễ. Lời khấn có nội dung báo cáo với các vị thần linh về việc gia chủ tổ chức lễ hội cầu mưa. Nghi thức cúng kéo dài khoảng 2 tiếng, sau đó là phần múa.

Cuối màn cúng 'Thào Phanh' là lúc thầy cúng thực hiện nghi lễ thăng hoa và hóa phép. Thầy sẽ biến những ngọn nến trên mâm cúng thành những viên ngọc có màu sắc xanh, đỏ, trắng và tặng lại cho gia chủ. Những viên ngọc này chỉ mang ý nghĩa tượng trưng, được mọi người có mặt tại lễ hội tưởng tượng ra. Theo truyền thuyết, nếu thầy hóa phép thành ngọc thì năm đó cả gia đình và dân làng sẽ nhận được sự phù hộ để có một năm thuận lợi, mùa màng bội thu, cuộc sống no ấm.

Màn cúng thứ ba là lễ cúng vào lán, hay còn gọi là cúng Pẹa Tàn. Để bắt đầu, thầy đạo và thầy múa sẽ cùng thực hiện nghi thức cúng tế. Nội dung bài cúng này vẫn là báo cáo với các thần linh và tổ tiên về việc tổ chức lễ hội cầu mưa, cầu mong mùa màng tươi tốt, mưa thuận gió hòa, người dân đủ ăn đủ mặc.

Khi màn đêm buông xuống, lễ hội tiếp tục với phần múa cao trào nhất. Các thầy sẽ múa với gậy, kiếm và đao, thực hiện những điệu múa nhanh mạnh kết hợp với điệu múa gà đặc sắc. Những con gà sống được mua về sẽ được dùng trong phần múa lễ và dâng lên thần linh.

Theo quan niệm của người Dao, mỗi vị thần sẽ được dâng một con gà. Các thầy sẽ múa với gà, nhằm xua đuổi tà ma và nhặt hết những điều xấu. Đội hình múa xếp thành vòng tròn, với các động tác múa khác nhau như múa dứ mổ, nhảy lò cò với gà trên đầu gối, cầm gà ngang lưng, nâng gà lên cao... Khi phần múa kết thúc, điệu trống sẽ vang lên hồi chín tiếng, tượng trưng cho hình ảnh gà vỗ cánh bay lên, mang theo những điều xấu đi xa.

Đây là phần cúng quan trọng nhất, đánh dấu ý nghĩa của Lễ hội 'Bung Lổ'. Hai thầy sẽ ngồi trên đài, trong khi bà con dân bản phía dưới sẽ lấy cỏ và cây đốt thành ngọn lửa. Hành động này mang ý nghĩa hăm dọa, nếu không nhận được sự phù hộ thì sẽ tiếp tục đốt lửa để tiêu diệt những điều không may mắn.

Màn đốt lửa kéo dài khoảng hai tiếng, thường ngay sau đó sẽ có mưa thật. Nếu không có mưa ngay lập tức, người Dao sẽ dùng nước giả để tưới đều khắp nơi, tạo cảm giác như đang có mưa. Tất cả mọi người sẽ cùng hô lớn 'Có mưa rồi', đánh dấu sự thành công của lễ hội khi Ngọc Hoàng đã nghe lời cầu khấn và sai thiên lôi xuống tạo mưa giúp đỡ dân bản.

Trên đây là những thông tin về Lễ hội “Bung Lổ” của người Dao Họ. Nếu có dịp đến mảnh đất Yên Bái, MIA.vn hy vọng bạn sẽ được nhìn ngắm những cảnh quan kỳ vĩ như Ruộng bậc thang Mù Cang Chải hay cánh đồng Mường Lò nhưng cũng không quên trải nghiệm những nét văn hóa độc đáo nơi đây nhé.

TOP sản phẩm bán chạy tháng 09/2025

slide 4 to 6 of 10